BYDD CYMRU ANNIBYNNOL YN CRYFHAU’R LLAIS HWNNW
gan Cerith Griffiths, Dyn Tân ac aelod o’r FBU (barn bersonol)

Mae’n debyg fod tyfu lan mewn cymuned lofaol yn ystod yr 1980au wastad yn mynd i chwistrellu undebaeth lafur i ngwythiennau – hyd yn oed os nad oeddwn i’n sylweddoli hynny ar y pryd. Roedd cymunedau glofaol led led Cymru yn ymladd am eu heinioes yn erbyn llywodraeth San Steffan a Phrif Weinidog oedd yn gwbl benderfynol i chwalu Undeb y Glowyr (NUM). Dial oedd hyn wedi ei gynllunio dros sawl blwyddyn cyn yr ymrafael chwerw oedd i ddod gydol y rhan fwyaf o 1984 ac ymlaen i fisoedd cynnar 1985.

Ymlaen i 2021 a bellach mae’r stryd fawr Gymreig yn adleisio cân boblogaidd 1981 The Specials, Ghost Town – cân oedd yn ymdrin â thema dadfeiliad dinesig, dad-ddiwydiannu a diweithdra y byddai rhai yn ei gweld yn darogan yr amserau i ddod.

’Dyw cyn-gymunedau glofaol Cymru byth wedi dod dros hynny ac mae llywodraethau San Steffan un ar ôl y llall wedi methu dro ar ôl tro i fynd i’r afael ag anghenion Cymru.

Yn syml, oherwydd yr hyn sydd yn fy nghalon a fy meddyliau ac oherwydd y blinder corfforol o weld disgleirdeb llethol Cymru yng nghysgod etifeddiaeth dywyll canrifoedd o orthrwm.

Fe wna i esbonio o safbwynt Shaolin. Mae Shaolin Gong fu yn arddel cyrraedd hapusrwydd/undod trwy greu harmoni rhwng y meddwl, y corff a’r enaid/ysbryd.

Fel y nifer cynyddol sy’n cefnogi annibyniaeth rwy’n gweld ein heriau ni yn y Gymru sydd ohoni heddiw. Erbyn hyn mae mwy a mwy o bobl yn dod i weld y diffyg democrataidd sydd yng Nghymru a’r anfantais i’n datblygiad economaidd yn sgil hynny, sydd, yn ei dro, yn atal unrhyw gorff yng Nghymru rhag gweithredu’n effeithiol. Rwy’n gweld y diffyg cyfleoedd, y dirywiad bwriadol a’n cymunedau’n gwywo bob dydd.

Rwy’n gweld anghyfartaledd yn y Deyrnas Gyfunol, yn gweld sut bu i’r Deyrnas Gyfunol ddod yn gyfystyr â’r Ymerodraeth, yn credu’n llwyr yn ei frolio’i hun ac yn ein llusgo ymhellach i ddifancoll hunanoldeb heb feddwl ymhellach na’r tymor byr. Mae popeth sy’n digwydd y tu hwnt i’n rheolaeth. Rydyn ni’n dangos symptomau dibyniaeth.

Dydi’r gair ‘cyffrous’ ddim yn un y medrwch chi ei gysylltu’n hawdd efo’r pandemig Covid, ond tra bod y misoedd diwetha wedi bod yn ddiflas a brawychus bob yn ail mae’r twf yn y diddordeb mewn annibyniaeth ynogystal ag yn aelodaeth Yes Cymru wedi bod yn destun codi calon.

Dydi bod â diddordeb mewn gwleidyddiaeth byth yn mynd i’ch gwneud chi’n cŵl, ond mae gweld cymaint o bobol ifanc yn ymuno efo Yes Cymru yn sicr yn arwydd o shifft agwedd tuag faterion gwleidyddol o fewn fy nghenhedlaeth i. Mae’n mynd i gymryd mwy nag ymaelodi a rhoi’r llun ar Insta, ond mae’n ddechrau - ac yn ddechrau da.

Rydw i wedi fy magu yn sŵn trafodaethau am faterion y dydd, ond dydi hynny ddim yn golygu mod i bob amser wedi talu sylw. Yr hyn drodd fy sylw fwyfwy at wleidyddiaeth oedd protestiadau Black Lives Matter a hefyd y rhagfarn mae pobol ifanc trawsrywiol yn ei ddioddef - rhai ohonynt yn ffrindiau i fi. Rydw i hefyd wedi helpu allan yn achlysurol ar gynllun bwyd lleol yn ystod y cyfnod clo, ac mae hyn wedi gwneud imi feddwl fwy nag erioed o’r blaen am y math o fyd yr hoffwn i ei weld - ac am y math o Gymru yr hoffwn i fyw ynddi.

Fel un a fu’n eiriolydd distaw o blaid annibyniaeth Cymru ond dim ond yn ddiweddar wedi “troi’n swyddogol” drwy ymuno efo’r mudiad ‘IndyWales’ ar Twitter, mae gen i gryn dipyn i’w ddysgu eto. Nid yw o reidrwydd yn benderfyniad syml y gellir ei wneud ar unwaith, ond mae’n un y gellir ei wneud i sicrhau gwell dyfodol i Gymru a’i phobl.

Bu gen i amheuon. Rwy’n Gymraes, ond nid wy’n siarad Cymraeg yn rhugl. Rwyf o dras Indiaidd ac fe’m ganwyd yng Nghymru. Nid oes unrhyw Gymry yn fy achau, dros sawl cenhedlaeth. Ai fi, mewn gwirionedd, yw’r person iawn i fod yn rhan o’r frwydr dros annibyniaeth i Gymru. Ond os nad fi, pwy?

Pan fyddwch wedi eich geni yng Nghymru, tydi gwladgarwch ddim yn ddewis. Caiff ei blannu ynom pan yn ifanc, wrth ddysgu’n hiaith a’n traddodiadau hyfryd yn yr ysgol, ac mae’n tyfu oddi mewn i chi. Symudais i ffwrdd o Gymru i fynd i’r brifysgol ac rwy’n credu mai dyna’r adeg y daeth fy ngwladgarwch i’r wyneb. Yng nghanol myfyrwyr o Loegr a’r Iwerddon, roeddwn yn teimlo dyletswydd i hybu ac amddiffyn Cymru ym mhob maes; pêl-droed, rygbi, a gwleidyddiaeth. Teimlwn fel pe bawn mewn dinas lle gallwn fynegi’r boen a’r dicter a deimlwn tuag at y llywodraeth gan fod Cymru a Lerpwl â chymaint yn gyffredin ar sawl lefel. Yn ystod fy nghyfnod yn Lerpwl, dechreuais ddeall effeithiau creulon “Thatcheriaeth” a llymder. Dyma ddinas a effeithiwyd hyd heddiw gan doriadau’r Torïaid ac mae pobl yn dioddef mewn cymaint o ffyrdd yn sgil hynny. Does gan Scousars ddim eisiau dim i’w wneud efo Lloegr, ac allwch chi mo’u beio.

‘MAE YNA DEIMLAD PENDANT O DDEFFROAD AC MAE YNA AWYDD AM NEWID’.

Pan nes i gamu oddi ar lwyfan mewn clwb comedi ym Manceinion ym Mis Mawrth 2020, ychydig feddyliais na dyna’r tro olaf, hyd yma, y byddwn i’n wynebu cynulleidfa. Ond bellach, wrth i’r byd feddwl am ail ddechra, mae comediwyr hefyd yn edrych ymlaen mentro i’r golau unwaith eto.

Un pryder sydd gan nifer o gomedïwyr ydi’r ffaith fod y byd wedi newid gymaint fel bod ambell i hen stori a jôc ddim yn berthnasol bellach, ac felly ddim am daro’r nod, (Dyna fydd fy esgus i pryn bynnag) fe gawn ni weld. Yn sicr bydd rhaid ceisio uniaethu o’r newydd gyda’r gynulleidfa, a’r ffordd ora i wneud hynny, dwi’n credu, ydi ail feddwl ac ail sgwennu deunydd sydd nid yn unig yn ddoniol, ond yn berthnasol i’r ‘normal newydd’ fel y gelwir.

Dyma hefyd, dwi’n credu, ydi’r her sy’n wynebu’r nifer ohonom sydd o blaid annibyniaeth i Gymru.