Mae 2022 wedi bod yn flwyddyn galed i deuluoedd cyffredin. Gyda phrisiau bwyd ac ynni yn codi, rydym ni i gyd wedi gorfod tynhau ein gwregysau. Gyda'r cyhoeddiad diweddar o "cap pris ynni" y DU mae'r llywodraeth am o leiaf edrych fel ei bod yn gwneud rhywbeth i fynd i'r afael â'r argyfwng.
Yn y cyfamser yma yng Nghymru, mewn erthygl ddiweddar, dywedodd Jane Hutt, Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol Cymru, y byddai bron i hanner cartrefi Cymru yn cael eu gwthio i dlodi tanwydd oherwydd yr argyfwng cost-byw eleni. Cyhoeddodd ychydig dros £4 miliwn yn ychwanegol i gefnogi aelwydydd mewn angen. Mae’r cyfan yn ganmoladwy iawn, ond yn friwsion oddi ar y bwrdd o’i gymharu â’r elw enfawr y mae cwmnïau ynni’n ei wneud oddi ar gefn Cymru oherwydd anghymhwysedd a chydymffurfiaeth Llywodraeth y DU, sydd yn rhoi cwmniau ynni o flaen pobl Cymru.
Mae YesCymru wedi nodi ers tro bod Cymru yn allforiwr net o drydan i weddill y DU. Mewn gwirionedd, mae gan un orsaf bŵer yn Sir Benfro – gorsaf bŵer Penfro, allbwn o dros 2000 Megawat – digon o bŵer ar gyfer 4 miliwn o gartrefi, dros ddwywaith y nifer o aelwydydd yng Nghymru. Felly, nid yw'n anodd gweld i ble mae'r holl sudd ychwanegol hwnnw'n mynd. Yn Ebrill eleni, cafodd cartrefi Cymru eu morthwylio gan rai o'r codiadau uchaf mewn Taliadau Sefydlog o unrhyw "ranbarth" o'r DU - 94% yn y de a 104% yn y gogledd. Gwelodd Llundain gynnydd llawer mwy cymedrol o 38%. Ac nid trydan yn unig mohono chwaith. Mae Cymru yn dod â llawer iawn o nwy naturiol i mewn ac yn ei bibellu ar draws ein tiriogaeth drwy ddau Derfynell LNG enfawr yn Aberdaugleddau, Sir Benfro. South Hook a Dragon LNG. Yn rhyfedd iawn, flwyddyn ar ôl i’r Terfynau hyn agor yn 2010, diddymodd y llywodraeth Geidwadol newydd y TAW a oedd yn daladwy ar nwy a laniwyd yn Aberdaugleddau. Mae'r incwm TAW hwnnw'n digwydd bod yn llawer arian.
Mae South Hook a Dragon LNG ar hyn o bryd yn mewnforio symiau enfawr o nwy am brisiau hynod chwyddedig, sy'n golygu, yn seiliedig ar ffigurau llywodraeth y DU, mae oddeutu £ 1.5 biliwn o refeniw treth yn mynd drwy Sir Benfro eleni ni fyddwn yn elwa o. I roi’r ffigur hwnnw mewn persbectif, mae diffyg Bwrdd Iechyd Hywel Dda, sydd ar hyn o bryd yn y broses o israddio ysbyty Llwynhelyg, yn tua £42 miliwn. Ac nid yw'n anodd gweld i ble mae'r holl arian hwnnw'n mynd mewn gwirionedd.
Y llynedd, adroddodd cwmni olew mawr America, ExxonMobil, cyd-berchennog South Hook LNG, elw aruthrol o $21 biliwn. Mae asedau naturiol helaeth Cymru wedi cael eu cydnabod ers tro gan y pwerau sydd i fod. 200 mlynedd yn ôl, cyfeiriodd Admiral Nelson at Ddyfrffordd y Ddau Gleddau fel "y porthladd gorau yn y Crediniaeth"
A dyna yw yr union beth sydd ar ôl, porthladd ynni o bwysigrwydd rhyngwladol, sy’n mewnforio adnoddau ac allforio pŵer nid yn unig ar draws y Deyrnas Unedig ac i Weriniaeth Iwerddon, ond ymlaen i Ewrop hefyd. Ond yr hyn na all neu na fydd llywodraeth y DU yn ei wneud, gallai Trysorlys Annibynnol Cymru.
Mae £1.5 biliwn yn swm enfawr o arian a allai drawsnewid Sir Benfro a gweddill Cymru, cefnogaeth go iawn buddsoddi mewn swyddi a gwasanaethau cyhoeddus, a darparu cymorth gwirioneddol i’r rhai sy’n cael eu taro mor galed ar hyn o bryd oherwydd penderfyniadau gwael a wneir yn Llundain, heb ddim mwy na phlasterau glynu ar gael i lawr pen arall yr M4. Mae manteision ariannol Annibyniaeth yno i'w medi. Felly, gadewch i ni gymryd y pŵer yn ôl, a'i roi lle mae'n perthyn, yn nwylo'r Cymry!
Ysgrifennwyd gan y colofnydd gwadd, Jim Dunckley, o Yes Hwlffordd i Yes Aberdaugleddau a wedi ei gyhoeddi yn papur newydd Y Herald Sir Benfro ar 07.10.2022