Yng Nghymru mae gennym iaith sy'n unigryw i ni.
Er bod gwasgariad o Gymraeg ar draws y byd, o'r Ariannin i Seland Newydd ac i'r UDA, mae'n nodwedd ddiffiniol o Gymru bod gennym berchnogaeth o un o'r ieithoedd byw hynaf yn Ewrop, os nad yn fyd-eang.
Mae'n arwydd o amgylchedd gormesol bod y gorthrymedig yn cyfyngu ar eu huchelgais, yn magu diffyg hyder a balchder yn yr hyn sydd ganddynt. Mae hyn yn sicr yn wir yng Nghymru er ein bod ni'n ei guddio'n dda. Rydyn ni'n ei guddio'n arbennig yn ein hangerdd am ein cyfraniad yn y byd chwaraeon, ac yn y ffordd rydyn ni'n uniaethu â'n timau a'n harwyr sy’n cystadlu. Rydyn ni'n ei guddio yn ein hargyhoeddiad dwfn nad Lloegr yw Cymru, ein bod ni'n wahanol, bod gennym ni hunaniaeth benodol. Rydyn ni'n ei guddio trwy ddweud wrth ein hunain ein bod wedi bod yn rhan o rywbeth mwy a hynny ar draws canrifoedd o hanes, yn chwarae ein rhan, yn fach ond yn hanfodol, ym mhob un o lwyddiannau'r fenter Brydeinig fwy, ehangach.
Ond nid ydym yn ei guddio'n ddigon da. Mae'n amlygu ei hun mewn sawl ffordd ond ninlle’n fwy felly nag yn ein perthynas groes â'r Gymraeg. Mae 'na Gymry dwfn sy'n gwynfanus ynghylch y Gymraeg am ei bod wedi ei cholli cenedlaethau yn ôl. Mae yna Gymry Cymraeg o hyd sy'n credu ar gam mai dim ond drwy siarad yr iaith y gall rhywun fod yn wirioneddol Gymreig, safbwynt amddiffynnol sy'n deillio o ganrifoedd o ataliaeth diwylliannol a ieithyddol.
Mae yna newydd-ddyfodiaid i Gymru sy'n gwgu'r iaith oherwydd ein bod ni, fel cymunedau Cymraeg, p'un a ydym yn ei siarad ai peidio, ddim yn ddigon mentrus a hyderus i’w ceryddu ac i ddweud wrthynt fod yr iaith yn drysor gwladol amhrisiadwy sy’n perthyn i holl bobl Cymru, hyd yn oed y newydd-ddyfodiaid sy’n gwneud eu cartref yma.
Mae ein hiaith yn un peth sy'n gwbl unigryw fel eiddo a thrysor i ni ac i gael ei pherchnogi gan bob un person yn y wlad hon. Pan fyddi di'n colli dy iaith, dy hunaniaeth, dy falchder bydd dy hyder yn siŵr o ddilyn. Byddai cenedl hyderus yn ymhyfrydu'n llwyr yn ei hiaith a'i goroesiad er gwaethaf pob ymosodiad - y Welsh Not ysgeler - ac o'r gormes llechwraidd o waharddiad. Ni chaniateid y Gymraeg fel iaith y gyfraith, iaith fasnach, busnes, gwleidyddiaeth, gwyddoniaeth, addysg, a unrhywbeth heblaw y cartref a'r capel. Dylid dathlu ei pharhad, er gwaethaf canrifoedd o ymosod cyson, fel buddugoliaeth fawr i Gymru gyfan. Yn ngeiriau’r gȃn anfarwol honno, rydym ni a’r iaith 'Yma o Hyd'.
Cymaint y mae ein hyder wedi'i wanhau, ein ffydd ynom ein hunain, yn ein diwylliant ein hunain, yn yr arlwy unigryw sydd gennym ar gyfer y byd, cymaint y mae hyn wedi'i thanseilio, fel nad yw ein hiaith, ein hiaith unigryw ein hunain, ein trysor cenedlaethol unigryw ein hunain, nad yw hi wedi'i chodi fel grym i’n uno ac i'n rhwymo at ein gilydd i ddathlu a chydnabod ein Cymreictod rhyfeddol. Yn hytrach fe'i defnyddiwyd i'n rhannu, i greu gwrthdaro mewnol ac i wneud i ni ofni ein gilydd.
Mae hurtrwydd ein diffyg hyder yn aml yn cael ei amlygu gan eraill y tu allan i Gymru, sy'n dweud wrthym pa mor anhygoel ydyn ni, pa mor wych yw ein hiaith a'i goroesiad. Rydym wedi gweld hyn yn ddiweddar gyda Netflix yn prynu'r Gymraeg a hyd yn oed, y gaer honno o Brydeindod, y Guardian, yn canmol y cyfoeth anfesuradwy y mae ein hiaith yn ei ychwanegu at Gymru yn ddiwylliannol. Nid yw hyn yn sylw newydd oddi gan sylwedyddion hyderus o wledydd nad ydynt yn Brydeinig; maent wedi gweld hyn erioed, ond i ni mae wedi cael ei bardduo a'i guddio gan ddiarddeliad eiddigeddus ein cymdogion agosaf o berthnasedd a chryfder ein hiaith unigryw. Efallai na ddylem eu barnu gan eu bod wedi colli eu hiaith i'r byd mawr, ond mae gennym ni hefyd fantais genedlaethol naturiol dros ein cefndryd Saesneg monoglot. Rydym wedi cael ein bendithio â diwylliant a system a all fanteisio ar y consensws academaidd a gwyddonol cynyddol sy'n bod pobl ac addysg ddwyieithog yn rhoi budd sylweddol pan gaiff ei asesu o ran canlyniadau gydol oes, a’r budd honno o safbwynt cyfoeth a lles.
Rhaid i ni fanteisio ar ein cyfle gyda'n gilydd ac mewn undod. Rhaid sicrhau bod pawb yng Nghymru yn deall mai dyma ein hiaith, boed pobl yn feistri arni ai peidio. Y cysyniadau na ellir eu cyfieithu, y cwtch, hiraeth a mwy - cysyniadau sy'n cael eu cydnabod yma yng Nghymru gan Gymry Cymraeg a di-Gymraeg fel ei gilydd, yn cael eu cydnabod am eu bod hwythau yn drysorau diwylliannol unigryw i ni. Rhaid i ni gael ein cyfareddu gan iaith a chof, gan gân a chwedl, gan bwy ydyn ni ac o le rydyn ni'n dod. Dyma gysyniadau y gallwn eu rhannu â breichiau agored gyda'r sawl sy'n symud i Gymru er mwyn i hwythau ein cofleidio yn eu tro. Dyma’r cysyniadau sy'n ein diffinio; cysyniadau a ddylai fod yn sail i'n hunan hyder a'n balchder yn ein cenedl.
Dyma hunan hyder a balchder sy’n rhaid ei feithrin i roi'r ysfa i ni, i roi’r angerdd a'r grym i afael yn ein tynged ein hunain, i ymgyrchu dros a chyflawni annibyniaeth, i fanteisio ar y cyfle hwnnw pan ddaw, i wneud Cymru'r genedl, yn wlad y gall, ac y dylai fod, yn sefyll yn dal a hyderus ar y llwyfan rhyngwladol.
Byddwch yn falch o'ch iaith, p'un a ydych chi'n ei siarad ai peidio. Cymeradwywch y rhai sy'n gwneud, ymhyfrydwch yn ei synau telynegol, ymhyfrydwch yn ei natur ddethol, adnabyddwch eich hun a phwy ydach chi trwy uniaethu gyda'r trysor diwylliannol oesol hwn sydd wedi goroesi er gwaethaf popeth a daflwyd tuag ato.
Os oes gennych mond ychydig o eiriau, defnyddiwch nhw, os ydych chi'n rhugl, siaradwch yn uchel ac yn aml, os ydych chi eisiau dysgu, ewch amdani - a gwnewch y cyfan gyda hyder a balchder yn eich hunan ac yn eich perchnogaeth o'r darn yma o Gymru, o'n tir, o'n treftadaeth, o'n diwylliant.
Dyma gyfoeth y gallwn, ac y dylen, ei rannu'n hapus â'r byd, yn llawen, yn fywiog a gydag angerdd.
Cofleidiwch eich iaith!
Blog Bendigeidfran