Mae’n anodd credu ond mae 10 mlynedd gyfan ers sefydlu YesCymru.

Ym Medi 2014 daeth y grŵp i fodolaeth, gyda’r nod o ymgyrchu i Gymru gymryd ei lle haeddiannol ar lwyfan y byd fel cenedl rydd ac annibynnol.

Mae'r genhadaeth hon, sy’n parhau i fod yn nod craidd inni, wedi’i gwreiddio yn y gred syml mai’r bobl orau i benderfynu sut y dylid rhedeg Cymru yw ei phobl, ac mae’n seiliedig ar y gred gadarn ein bod yn ddigon mawr, yn ddigon cyfoethog ac yn ddigon deallus i wneud hynny ac i sefyll ar ein traed ein hunain fel cenedl.

Ers blynyddoedd rydym wedi cael ein bwydo â phropaganda a ddywedodd wrthym ein bod yn rhy dlawd i fod yn annibynnol a bod angen yr elît gwleidyddol yn San Steffan i wneud y penderfyniadau drosom.

Mae taclo’r wybodaeth anghywir yma a grewyd gan wladwriaeth Lloegr wedi bod yn holl bwysig yng ngwaith YesCymru dros y degawd diwethaf.

Ac am ddegawd!

Mae llawer iawn wedi digwydd yn y cyfnod cythryblus hwnnw o 10 mlynedd ac mae'r byd bellach yn lle gwahanol iawn!

Brexit

Daeth yr Albanwyr yn agos - trwch blewyn - at ennill eu hannibyniaeth gyda refferendwm 2014.

Rydym wedi cael refferendwm Brexit a aeth â Chymru allan o’r Undeb Ewropeaidd. Yn dilyn hynny trod y pandemig byd-eang y byd wyneb i waered han ein gwahanu oddi wrth ein hanwyliaid.

Mae’n anodd dadlau nad yw wedi bod yn gyfnod eithriadol o anodd i lawer o bobl.

Cafwyd diffyg twf yn yr economi ac os cafwyd unrhyw dwf yn yr economi, nid yw i'w weld yng nghyflog y rhan fwyaf o bobl.

O ganlyniad, mae safonau byw ar gyfer y mwyafrif wedi'u herydu ac mae chwyddiant wedi ei gwneud yn anoddach i bobl gyffredin gael dau ben llinyn ynghyd.

Mae tlodi plant yn beth erchyll, ac mae wedi gwaethygu. Mae tua 30% o blant Cymru yn byw mewn tlodi ar hyn o bryd, gyda 45% o blant 7-11 oed yn poeni am ble y daw eu pryd nesaf.

Ar ben hynny mae gwasanaethau cyhoeddus yn llanast llwyr oherwydd eu bod wedi’u hamddifadu o’r buddsoddiad angenrheidiol. I lawer ohonom, mae'n teimlo bod cyni (austerity) wedi dod yn sefyllfa barhaol, yn norm!

Dros y degawd diwethaf, mae wedi dod yn gwbl amlwg nad yw San Steffan yn gweithio i bobl Cymru. Mae'r system wleidyddol fel y mae ar hyn o bryd wedi eu methu ac wedi gwneud hynny'n druenus.

Oherwydd hyn, nid yw'n syndod bod llawer o bobl wedi eu dadrithio gan wleidyddiaeth.

Anobaith

Ond, ynghanol yr holl dywyllwch, yr anobaith a’r siom, rydym wedi gweld hefyd fod yna obaith a'r penderfyniad y gallem frwydro dros rywbeth gwell, dros Gymru well.

Rydym wedi gweld fflam gobaith yn tanio drwy ein bywydau ac yn lledaenu ymhlith ein cyd-ddinasyddion.

Dros y degawd diwethaf, rydym wedi gweld YesCymru yn dechrau o ddim ond llod llawo freuddwydion i rhyw 100 o aelodau, ac yn tyfu'n fudiad gydag aelodaeth yn y miloedd a grwpiau gweithredol ar hyd a lled Cymru a thu hwnt.

Mae ein ralïau positif, bywiog, a lliwgar, o Wrecsam i Gaerdydd, o Gaernarfon i Ferthyr, wedi denu miloedd o bobl i orymdeithio dros yr achos.

Pan ffurfiwyd YesCymru roedd Cymru annibynnol yn ymddangos fel breuddwyd bell, gydag un arolwg barn gan ICM Research yn dangos cefnogaeth i annibyniaeth i fod mor isel â 3%.

Mae'r freuddwyd honno bellach yn llawer nes at ddod yn fwy real, nag y bu erioed. Mae'r newid wedi bod yn syfrdanol gyda chefnogaeth i annibyniaeth ein gwlad, fel heol, dros 30%!

Mae’n deg dweud bod YesCymru, fel pob grwb o bobl, wedi profi poenau-tyfu yn y cyfnod hwn, ond dylem ymfalchio yn hyn a gyflawnwyd gan ein haelodau ac yn yr ymgyrchu y mae ein hymgyrchwyr ymroddedig yn ei wneud yn ein cymunedau.

Mae’n hawdd anghofio bod 10 oed yn gymharol ifanc i sefydliad gwleidyddol o’r math hwn!

Mae’r achos dros Gymru annibynnol mor gryf ag y bu erioed. Os rhywbeth, mae wedi cryfhau'n sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf.

Mae’n amlwg o’r dystiolaeth nad yw setliad gwleidyddol yn sicr. Er bod gennym ein deddfwrfa ein hunain ar ffurf y Senedd, nid yw’r ychdig bŵer sydd o fewn gafael y Senedd yn ddigonol i ddiwallu anghenion a dyheadau ein pobl.

Dylanwad

Nid yw’r Senedd yn rheoli’r mwyafrif helaeth o’n trethi, nid yw'n rheoli cyllid cyhoeddus na’r system les. Nid oes ganddi’r pŵer i lunio’r system gyfiawnder mewn ffordd sy’n adlewyrchu ein gwerthoedd. Nid oes ganddi ychwaith lawer o ddylanwad ar ein polisi tramor sy'n parhau yn nwrn Llundain.

Nid yw’r pwerau sydd eisoes wedi’u trosglwyddo i’r Senedd yn ddiogel.

Gwelsom sut y mae gwleidyddion Llundain wedi symud hawlio pwerau Cymru ac ystodau o reoleiddiadau pwysig a biliynau o bunnoedd o gyllid drwy Ddeddf y Farchnad Fewnol (Internal Market Act) sydd yn wrth-Senedd ac yn wrth-ddemocrataidd.

Dro ar ôl tro, mae sefydliad San Steffan wedi dangos ei fod yn gwrthwynebu i Gymru gael mwy o rym.

Pan alwodd adroddiad nodedig Comisiwn Thomas yn 2019 ar i Gymru gael pŵer dros gyfiawnder fe’i diystyrwyd yn ddirmygus gan elitiaid Llundain.

Canfu arolwg barn YouGov a gomisiynwyd gan YesCymru y llynedd fod dros 75% o blaid rheoli asedau Ystâd y Goron Cymru, sydd yn werth oddeutu £853m.

Fodd bynnag, mae llywodraethau San Steffan, yn las a choch, yn ystyfnig iawn wedi gwrthod trosglwyddo y rheolaeth o Ystâd y Goron i Gymru, er iddynt wneud hynny yn yr Alban.

Nid yn unig hynny, ond mae’r llywodraeth sydd newydd ei sefydlu dan arweiniad Starmer wedi cryfhau rheolaeth Llundain yn adnoddau Cymru, gyda chyhoeddiad y bartneriaeth rhwng Great British Energy, Llywodraeth y DU ac Ystâd y Goron.

Pwerau

Felly mae gennym frwydr ar ein dwylo i sicrhau bod y Senedd yn cadw'r pwerau sydd ganddi'n barod.

Mae hyn yn cadarnhau bod annibyniaeth yn hollbwysig i sicrhau bod democratiaeth Gymreig yn parhau ac y gwelir o fewn ein cenedl gymunedau sy'n ffynnu ac sy’n adlewyrchu ein gwerthoedd: tegwch, cydraddoldeb a chyfiawnder.

Er gwaethaf methiant amlwg sefydliad San Steffan ac er gwaethaf y cynnydd aruthrol sydd wedi’i wneud gan ymgyrchwyr o blaid annibyniaeth dros y degawd diwethaf, ni allwn laesu dwylo.

Yn ei 10 mlynedd gyntaf, mae YesCymru wedi llwyddo i danio gobaith am Gymru well. Yn y 10 mlynedd nesaf, ei dasg fydd gweithio tuag at droi’r gobaith hwnnw yn ddyfodol mwy disglair i’n pobl.