Gwneud Cymru’n gyfoethocach

Un o’r rhesymau rydyn ni’n dadlau dros annibyniaeth yw oherwydd ein bod yn credu y gall fod yn fodd o roi hwb i economi Cymru, ac o ehangu’r sylfaen drethu er mwyn gwella ansawdd bywyd pobl yng Nghymru. Ar hyn o bryd rydyn ni’n cael ein gorfodi i ddewis rhwng torri gwariant neu godi trethi.

Mae YesCymru’n credu y bydd annibyniaeth yn helpu i drawsnewid economi Cymru er mwyn iddi fod mewn sefyllfa i wireddu ei photensial, dod yn fwy bywiog, yn fwy amrywiol, yn fwy ystwyth ac yn fwy abl i wynebu heriau’r dyfodol.

Rhy fach

Mae pawb yn gyfarwydd â’r hen dôn gron bod Cymru yn ‘rhy fach’ i fod yn annibynnol. Ond os edrychwn ar gyfandir Ewrop yn unig, fe welwn fod cyfanswm o 18 o genhedloedd annibynnol sy’n llai o ran poblogaeth na Chymru. Beth sydd gan y gwledydd hyn yn gyffredin, a beth sy’n eu gwneud yn wahanol i Gymru? Nid eu maint, na gallu a doniau eu pobl, ond y ffaith eu bod yn bwerau sofran a chanddyn nhw reolaeth dros yr holl ffyrdd posibl o lywio a datblygu eu heconomi.

Does ond angen meddwl am un o’n cymdogion agosaf yn hyn o beth. Mae Gweriniaeth Iwerddon, gyda chynnyrch domestig gros (GDP) o €54,300 y pen, yn gwneud cymaint yn well na Chymru a Gogledd Iwerddon, sydd â GDP o €22,900 a €24,400 y pen (Eurostat, 2019).

At hynny, yn hytrach na bod yn faen tramgwydd, gall bod yn fach gynnig mwy o gyfleoedd. Mae traethawd Adam Price a Ben Levinger, The Flotilla Effect, yn nodi nifer o fanteision sydd gan genhedloedd bach dros wledydd mwy pan ddaw’n fater o economeg: maen nhw’n fwy agored i fasnach yn gyffredinol; maen nhw’n dueddol o fod â chydlyniant cymdeithasol gwell; mae eu prosesau gwneud penderfyniadau democrataidd yn well; ac maen nhw’n ei chael hi’n haws addasu i ergydion economaidd.

Ystyriwch, er enghraifft, pa mor gyflym mae economïau Gweriniaeth Iwerddon a Gwlad yr Iâ wedi adfer eu sefyllfa ar ôl cwymp ariannol 2008. Effeithiodd y Dirwasgiad Mawr yn drwm ar economïau’r ddwy wlad. Fel y Deyrnas Gyfunol, Unol Daleithiau America a llawer o wledydd Ewrop, aethon nhw drwy gyfnod o galedi llym. Ond erbyn 2014, roedd economi Gweriniaeth Iwerddon yn tyfu ar gyfradd gyflymach na Tsieina ac India, gyda diweithdra a diffyg ariannol y Llywodraeth yn lleihau’n gyflym tu hwnt. Mae Gwlad yr Iâ – gwlad fechan o ryw 300,000 o bobl – yn gwneud yn well byth, ac mae ei heconomi bellach wedi cyrraedd yr un maint ag oedd cyn 2008.

Pan syrthiodd y Llen Haearn ddechrau’r 1990au, ymddangosodd llawer gwlad lai na Chymru o’r hen Floc Dwyreiniol. Maen nhw wedi datblygu’n wledydd sionc, effeithiol, allblyg ar lwyfan y byd. Mae gwladwriaethau’r Baltig, Estonia, Latfia a Lithwania, wedi bod yn arbennig o lwyddiannus. Er gwaethaf cyflwr enbyd eu heconomïau wrth iddyn nhw gefnu ar gomiwnyddiaeth, maen nhw wedi tyfu yn arweinwyr byd, yn perfformio’n well na rhannau helaeth o orllewin Ewrop. Sut olwg allai fod ar Gymru heddiw, pe baem ni wedi ennill ein hannibyniaeth ym 1990? Yn The Flotilla Effect, ystyrir yn fanwl sut fyddai Cymru wedi datblygu pe baem ni wedi dod yn annibynnol yn 1990. Pe bai hynny wedi digwydd, mae’r gyfrol yn casglu y byddai economi Cymru 39 y cant yn fwy nag ydyw heddiw.

Rheolaeth dros ein heconomi

Wrth gwrs, ni fyddai annibyniaeth o reidrwydd yn gwneud Cymru’n gyfoethocach. Ond yr hyn y byddai’n ei wneud yw rhoi pwerau  economaidd i Lywodraeth Cymru nad ydyn nhw ganddi ar hyn o bryd. Ar hyn o bryd, ychydig iawn o bwerau sydd gan Lywodraeth Cymru dros drethi a benthyca. Fodd bynnag, mae’r pwerau sydd ganddi wedi eu rhwystro er mwyn sicrhau na fydd Lloegr dan anfantais. Er enghraifft, mae Trysorlys y Deyrnas Gyfunol wedi gwrthod amryw o alwadau gan Lywodraeth Cymru i ddatganoli Toll Teithwyr Awyr, gan ddweud heb gywilydd y byddai gwneud hynny’n rhoi mantais i Faes Awyr Caerdydd dros Faes Awyr Bryste. Yn gyffredinol, mae Llywodraeth Prydain yn rhoi grant blynyddol i Fae Caerdydd, ac mae Llywodraeth Cymru yn ei ddefnyddio i dalu am wasanaethau Cymru. I bob pwrpas, mae hyn yngolygu mai anghenion y Deyrnas Gyfunol yn ei chyfanrwydd sy’n gyrru polisi economaidd Cymru, a does dim modd i hwnnw roi sylw i’n cryfderau ni.

Byddai annibyniaeth yn rhoi reolaeth lawn i Gymru dros bolisi economaidd. Byddai gennym reolaeth lawn dros drethu, gan gynnwys rheolaeth dros eu casglu. Dim mwy o adael i bobl gyfoethog iawn osgoi talu’u trethi tra bo pobl gyffredin yn gorfod gwneud hynny. Gellid symleiddio’r cod treth, gan ddileu llawer o’r bylchau a’r mannau gwan y mae cwmnïau amlwladol yn manteisio arnyn nhw ar hyn o bryd. Ar hyn o bryd, mae cod treth y Deyrnas Gyfunol yn 17,000 o dudalennau o hyd; mae cod Hong Kong yn llai na 300 o dudalennau. Mae rhai gwledydd – er enghraifft Norwy – yn cyhoeddi pob ffurflen dreth, fel bod y system yn gwbl dryloyw. Nid yw’r un o’r pethau hyn yn bosibl o dan ddatganoli, ond byddai’r cyfan ar gael pe bai Cymru’n annibynnol.

Yn yr un modd, ar ôl annibyniaeth, byddai Cymru’n gyfrifol am reoleiddio’i sector ariannol ei hun. Pan aeth y banciau i’r wal yn 2008, penderfynodd y Deyrnas Gyfunol eu hachub. Er bod hyn wedi cael effaith enfawr ar yr economi ac ar fywydau pobl gyffredin, ni chafodd yr un banciwr ei ddwyn i gyfrif am gamblo gyda’n harian a’i golli. Cymharwch hyn, unwaith eto, â’r hyn sydd wedi digwydd yng Ngwlad yr Iâ. Penderfynodd ei llywodraeth hi achub pobl gyffredin, gan ddiddymu rhannau o forgeisi a benthyciadau busnesau bach a oedd wedi cynyddu o ganlyniad i’r cwymp. Cafodd chwech ar hugain o fancwyr oedd wedi bod yn gamblo’n anghyfrifol gyda’r economi eu carcharu. Gallai Cymru annibynnol greu ei system reoleiddio ei hun, wedi ei chynllunio i ddiogelu pawb, nid y banciau’n unig.

Yn wir, byddai gan Gymru annibynnol y rhyddid i roi ar waith yn gyflym lawer o’r syniadau hynny a gydnabyddir yn hanfodol i’n ffyniant. Mae’r posibiliadau’n ddi-ben-draw, o fuddsoddi mewn isadeiledd band eang a thrafnidiaeth, i ddatblygu prosiectau ynni mawr, a’n rhoi ein hunain ar flaen y ciw er mwyn denu diwydiannau gweithgynhyrchu uwchdechnoleg. Gellid cynnwys pob un o’r polisïau hyn mewn agweddau eraill ar ddatblygu sy’n werthfawr i ni fel gwlad, fel parch at yr amgylchedd, cyfiawnder cymdeithasol, a sicrhau ffyniant ac ansawdd bywyd da drwy Gymru gyfan.