Ychydig iawn o ddylanwad sydd gan Gymru ar faterion byd-eang ar hyn o bryd, gyda llywodraeth San Steffan yn llefaru ar ran y Deyrnas Unedig gyfan ar lwyfan y byd. Gan mai yn Lloegr mae 84% o boblogaeth y Deyrnas Unedig, ei buddiannau hi sy’n dylanwadu’n bennaf ar drafodaethau a chysylltiadau rhyngwladol.

Roedd hyn yn amlwg yn ystod trafodaethau Brexit. Ym mis Ionawr 2017, datgelwyd bod llywodraeth Prydain yn ystyried y diwydiant dur yn flaenoriaeth isel mewn trafodaethau masnach â’r Undeb Ewropeaidd.^[36] O ganlyniad, daeth diwedd ar gynhyrchu dur cynradd ym Mhort Talbot yn 2024. Os nad yw rhywbeth o bwys yn Lloegr, caiff ei wthio’n aml i gefn y ciw.

Rydym wedi gweld hyn hefyd yn natblygiad polisi mewnfudo ôl-Brexit. Cyflwynodd Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol drothwy incwm ar gyfer darpar fewnfudwyr, a hynny ar sail cyflogau cyfartalog sydd wedi’u camliwio gan lefelau de Lloegr.^[37] Creodd y polisi hwn ansicrwydd y gellid bod wedi’i osgoi i sectorau allweddol yng Nghymru sy’n dibynnu ar weithwyr mudol, gan gynnwys gofal cymdeithasol, lletygarwch, y GIG a’r diwydiant bwyd.^[38]

Cymru Annibynnol y Tu Allan i’r Undeb Ewropeaidd

Beth bynnag fo’ch barn am yr Undeb Ewropeaidd, annibyniaeth yw’r unig ffordd i sicrhau bod gan Gymru reolaeth dros ei pherthynas â’r Undeb Ewropeaidd yn y dyfodol. Os oes angen trafod cytundebau masnach newydd, rhaid eu cynllunio er budd i Gymru. Fel y gwelwyd gydag ymdriniaeth llywodraeth Prydain o’r diwydiant dur, anaml iawn y bydd anghenion economaidd Cymru yn flaenoriaeth. Mae San Steffan yn parhau i ganolbwyntio ar ddiogelu’r banciau a’r gwasanaethau ariannol sydd wedi crynhoi yn Llundain a de-ddwyrain Lloegr.

Byddai gan Gymru annibynnol y tu allan i’r Undeb Ewropeaidd ryddid i drafod ei chytundebau masnach ei hun, gan sicrhau telerau teg i sectorau allweddol yn economi Cymru.

Mynediad i’r Farchnad Sengl Heb Fod yn Aelod o’r Undeb Ewropeaidd

Byddai mynediad i farchnad sengl Ewrop (aelodaeth EEA) yn galluogi Cymru i fasnachu’n rhydd gyda’r Undeb Ewropeaidd a chymryd rhan yn rhaglenni’r Undeb Ewropeaidd. Fodd bynnag, ni fyddai Cymru yn rhan o sefydliadau gwleidyddol yr Undeb Ewropeaidd, megis y Comisiwn Ewropeaidd, ac ni fyddai chwaith yn gallu cynnig na phleidleisio ar gyfreithiau’r Undeb Ewropeaidd.

Er mwyn sicrhau mynediad i’r farchnad sengl, gallai Cymru:

• Drafod a chytuno ar ei thelerau masnach ei hun â’r Undeb Ewropeaidd, yn debyg i’r Swistir.
• Ymuno â’r Gymdeithas Masnach Rydd Ewropeaidd (EFTA), sy’n darparu mynediad i’r farchnad sengl heb fod yn aelod llawn o’r Undeb Ewropeaidd.

Byddai cost mynediad i’r farchnad sengl yn dibynnu ar ba rai o raglenni’r Undeb Ewropeaidd y byddai Cymru yn dewis bod yn rhan ohonynt. Byddai aelodaeth o EFTA hefyd yn golygu cyfrannu at gostau gweinyddu a rhaglenni grantiau, gyda’r ffïoedd yn seiliedig ar faint economi Cymru.

Ailymuno â’r Undeb Ewropeaidd

Fel dewis arall, gallai Cymru annibynnol gynnal refferendwm ar aelodaeth lawn o’r Undeb Ewropeaidd. I ailymuno, byddai angen i Gymru wneud cais dan Erthygl 49 Cytundeb Lisbon, a byddai angen cymeradwyaeth gan Gyngor yr Undeb Ewropeaidd a Senedd Ewrop. Byddai aelodaeth o’r Undeb Ewropeaidd yn golygu:

• Masnach rydd a rhyddid i symud gyda phob aelod-wladwriaeth yn yr Undeb Ewropeaidd.
• Llais llawn ym mhrosesau gwneud penderfyniadau yr Undeb Ewropeaidd, gan gynnwys seddi yn y Comisiwn Ewropeaidd a’r Cyngor Ewropeaidd.
• Cynrychiolaeth yn Senedd Ewrop, fyddai’n debygol o olygu ethol tua 10 ASE yn hytrach na’r 4 ASE yr oedd Cymru’n eu hethol dan aelodaeth y Deyrnas Unedig.
• Bod yn rhan o raglenni cyllido yr Undeb Ewropeaidd.

Byddai’n rhaid i Gymru gyfrannu at gyllideb yr Undeb Ewropeaidd, ond yn 2016, amcangyfrifodd Prifysgol Caerdydd fod Cymru’n cael £245 miliwn yn fwy gan yr Undeb Ewropeaidd nag oedd yn ei dalu dan drefniant aelodaeth y Deyrnas Gyfunol.^[39]

Pam Mae Angen i Ni Gael Polisi Tramor i Gymru

Sut bynnag y pleidleisiodd pobl yn refferendwm yr Undeb Ewropeaidd, mae’n amlwg y byddai o les i fuddiannau Cymru pe bai gan Gymru ei sedd ei hun wrth y byrddau trafod byd-eang. Yn hytrach na bod yn “gryfach gyda’n gilydd” yn y Deyrnas Unedig, mae Brexit wedi dangos bod llais Cymru yn aml yn mynd ar goll wrth wneud penderfyniadau rhyngwladol o bwys.

Mae posibilrwydd hefyd y gellid cael llysgenhadon ar y cyd, mewn model tebyg i’r un a ddefnyddir gan wledydd Nordig ym Merlin, ble mae nifer o wledydd yn rhannu adnoddau.

Gydag annibyniaeth, byddai Cymru yn dod yn aelod llawn o sefydliadau rhyngwladol pwysig, gan gynnwys:

• Y Cenhedloedd Unedig a’i hasiantaethau.
• Cyngor Ewrop.
• Sefydliad Iechyd y Byd (WHO).
• Cyrff rhyngwladol allweddol eraill.

Gallai Cymru gael ei hethol i sedd gylchol ar Gyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig hyd yn oed, fel y gwnaeth Iwerddon bedair gwaith.^[40]

Mae annibyniaeth yn cynnig y cyfle i Gymru sefyll ar ei thelerau ei hun, datblygu perthnasoedd masnach cryfach, a sicrhau y caiff lleisiau Cymru eu clywed ar lwyfan y byd.